Adrenaline

Laten we eens kijken naar een stofje dat voor en tijdens de Post Exertionele Malaise (PEM) een grote rol speelt: adrenaline.

Het hormoon adrenaline komt als een natuurlijke reactie vrij op een mogelijk bedreigende situatie (fight or flight). Het zorgt dat lichaam en brein worden klaargestoomd voor actie. Of dat nu wegrennen voor een beer is of een presentatie houden voor collega’s. Maar niet alleen dan. Er komt ook adrenaline vrij wanneer je boos bent, veel stress hebt of ergens heel erg van schrikt. Nadat het gevaar is geweken, giert het nog wat na in je lijf. Daarna komt alles normaal gesproken weer tot rust.

🔹Overlevingsmechanisme

Adrenaline is een slim overlevingsmechanisme van je lijf. Het wekt bovendien een bepaalde fysieke sensatie op die voor sommigen heel plezierig aanvoelt. Ze zoeken daarom het ‘gevaar’ op en gaan bijvoorbeeld bungeejumpen. De adrenaline die dan vrijkomt, wordt als een kick ervaren en kan zelfs verslavend zijn.

Bij een ME-patiënt is de adrenalineproductie van slag. Lijf en brein reageren niet passend bij de situatie. Op normale dagelijkse handelingen of emoties en prikkels, ook in situaties die niet bedreigend of spannend zijn, reageert het lijf met een grote adrenalineproductie.

🔹 Wat als de adrenaline niet zakt?

Dat veroorzaakt twee problemen: de adrenaline die wordt opgewekt na een handeling kan aanvoelen als beschikbare energie, maar het is valse energie. Normaal zakt adrenaline weer snel na een activiteit, alleen bij ME-patiënten gebeurt dat niet.

Wel eens meegemaakt dat je na iets doen ineens de ramen staat te lappen, in plaats van instorten? Je loopt op adrenaline, en dat hormoon laat je handelingen doen die je normaal niet kunt doen. Omdat bij ME-patiënten de adrenaline niet snel genoeg zakt, blijven we ‘aan staan’. Het gevoel dat we even energie hebben, is heel verraderlijk want de valse energie zorgt ervoor dat we in het rood komen te staan.

Een adrenalinepiek of rush kan weken tot maanden aanhouden, waarbij het lichaam verwoede pogingen doet de balans te herstellen. Alleen bij de geringste prikkel schiet de adrenaline weer omhoog.

Bij ME verergert adrenaline alle klachten en houdt het klachten in stand. Het veroorzaakt en verlengt PEM.

🔹Onderliggend probleem

Eén aspect van adrenaline wil ik hier ook aanstippen. Adrenaline kan voelen als onrust maar verwar dit niet met mentale onrust. Zo maakte ik mee dat een maandenlange adrenalinerush door mij én mijn toenmalige behandelaar voor overspannenheid werd aangezien. Na een half jaar bleek er een puur fysieke verklaring te zijn: Orthostatische Intolerantie (OI).

Mensen met OI hebben moeite met zittende en staande lichaamshoudingen. De oorzaak is fysiek: het lichaam wordt ziek door zwaartekracht. Het is een aandoening van het zenuwstelsel en komt veel voor bij ME-patiënten.

Heel simpel uitgelegd ligt de oorzaak in te weinig stromend bloed naar het hart en het brein bij het overeind komen.Er zijn verschillende vormen van OI: bij mensen met POTS (Posturaal Orthostatisch Tachycardie Syndroom) leidt dit tot extreme hartslagstijgingen. Er zijn ook varianten met bloeddrukdalingen (orthostatische hypothensie) en bloeddrukstijgingen (orthostatische hypertensie). Gebeurt er niets met je bloeddruk of hartslag bij het overeind komen maar ervaar je wel klachten, dan krijg je de diagnose OI.

Terug naar de adrenaline. Op het moment dat een patiënt met een vorm van OI overeind komt, zal het lijf moeite gaan doen te compenseren. Er stroomt niet voldoende bloed de juiste kant op en in fracties van seconden komt er een stoot adrenaline en noradrenaline vrij om het lijf te helpen toch overeind te blijven. Deze hormonen reguleren immers het symphatische zenuwstelsel.

Op het moment dat je als ME-patiënt continu adrenalinerushes ervaart, is het goed om alert te zijn op een mogelijke vorm van OI. Niet weten dat je ziek wordt van gewoon zitten of staan, zorgt voor een continu overschrijden van grenzen en een continue PEM. Het heeft mijn toestand doen verslechteren naar bedlegerigheid, puur door onwetendheid. OI kan behandeld worden met platliggen, steunkousen, verhoogde zoutinname en in sommige gevallen betablokkers en andere medicatie.

Wat linkjes naar informatie:

Voor meer informatie over OI: https://ditispots.nl
Adrenaline en de gevolgen:
-DE VECHT-OF-VLUCHTREACTIE OP ZENUWONTSTEKING: VERKLARING VOOR DE ‘FUNCTIONELE PIJN’ BIJ FM EN ME?, ME-Centraal (juni 2020), https://bit.ly/3AyVZJN
Algemene informatie: https://bit.ly/33FZdiO

Redactie en input: Rob Wijbenga

👉 Hierna nog een, laatste, artikel over PEM: PEM/PENE & inspanningsintolerantie. Dat houden jullie tegoed. Momenteel voel ik me niet goed genoeg om dat te schrijven.